Matične ćelije omogućavaju bolje razumevanje načina na koji funkcioniše organizam, uključujući nastanak različitih bolesti. Regenerativna medicina posmatra matične ćelije kao generatore regeneracije tkiva koja su oštećena ili zahvaćena nekom bolešću.
Matične ćelije se mogu uzgajati što je njihov glavni potencijal kako bi bile upotrebljene za transplantaciju ili oporavak obolelih organa. Upotreba matičnih ćelija u lečenju predstavlja revoluciju u lečenju mnogih teških bolesti kao što su dijabetes tipa 1, Parkinsonova bolest, Alchajmer, srčana oboljenja, moždani udar, maligna oboljenja.
Matične ćelije možemo posmatrati kao telesne sirovine iz kojih se stvaraju sve druge ćelije, sa svojim posebnim ulogama u funkcionisanju ljudskog organizma. U laboratorijskim uslovima, matične ćelije se mogu deliti i formirati druge ćelije koje se nazivaju „ćerke ćelije“. Neke od ovih ćelija mogu postati matične ćelije ili specijalizovane ćelije kao što su ćelije mozga, srca ili kostiju.
Vrste matičnih ćelija
Razlikujemo embrionalne i matične ćelije odraslih. Embrionalne matične ćelije potiču iz potpuno oformljene blastociste, odnosno embriona starog od 3 do 5 dana. Blastocista ima oko 150 ćelija, dok su matične ćelije u telima odraslih osoba retkost i imaju ograničenu sposobnost stvaranja drugih ćelija.
Takođe, postoje i tzv. perinatalne matične ćelije koje su detektovane u amnionskoj tečnosti, kao i u krvi iz pupčane vrste. Ove matične ćelije ponašaju se identično kao embrionalne matične ćelije što znači da imaju sposobno da stvaraju nove specijalizovane ćelije.
Genetsko programiranje omogućilo je da i matične ćelije odraslih imaju karakteristike embrionalnih matičnih ćelija. Međutim, ova tehnika nije još uvek do kraja razvijena a najveći problem predstavlja mogućnost odbacivanje ovakvih novih matičnih ćelija od strane organizma. Takođe, još uvek nisu dovoljno ispitani štetni efekti promene gena u odraslim ćelijama.
Matične ćelije i etičko pitanje
Matične ćelije u lečenju su istorijsko otkriće i mogu pomoći milionima ljudi da ozdrave od do sada neizlečivih bolesti. Istraživanja traju neprekidno ali postoje i kontraverze koje se kriju iza ovakvog pristupa medicini. Pre svega, postavlja se pitanje od koga potiču embrioni odnosno matične ćelije koje se koriste u istraživanju.
Embrionalne matične ćelije potiču od embriona, odnosno jajnih ćelija koje su oplođene u klinikama za vantelesnu oplodnju ali nikada nisu implementirane u matericu. Pored toga, za istraživanje na ovakvim matičnim ćelijama potreban je pristanak donatora. Donirane embrionalne matične ćelije uzgajaju se u specijalnim rastvorima u laboratorijama.
Od jedne originalne matične ćelije stvara se linija matičnih ćelija i one se mogu diferencirati kao specijalizovane ćelije ili nastaviti da rastu kao matične ćelije. Specijalizovane matične ćelije mogu se dalje implementirati u organizam. Najpoznatija procedura ove vrste je transplantacija koštane srži.
Najveći problem u vezi sa korišćenjem specijalizovanih matičnih ćelija u lečenju je imuni odgovor organizma. To znači da telo može odbaciti implementiranu matičnu ćeliju kao strano telo. Drugi veliki problem, je što nauka još uvek ne može u potpunosti predvideti kako će se specijalizovana matična ćelija ponašati u organizmu.
Da bi se otklonio problem sa odbacivanjem implementiranih matičnih ćelija, naučnici razvijaju tzv. terapijsko kloniranje, odnosno nuklearni transfer somatskih ćelija. U ovom procesu, jezgro somatske ćelije je uklonjeno i ubačeno u jaje kojem je prethodno uklonjeno jezgro (nukleus).
Somatska ćelija je bila koja ćelija tela (ćelija srca, krvna ćelija, ćelija kože) osim seksualne ćelije. Nakon ubacivanja jezgra, jaje se deli i ubrzo formira blastocistu. Za matične ćelije koje su dobijane terapijskim kloniranjem utvrđena je manje verovatnoća da će biti odbačene.
Istraživanje uloge matičnih ćelija u lečenju neprekidno se podstiče i proširuje jer su se pozitivni efekti do sada odlično pokazali a budući su nesagledivi.
Leave A Comment